სვანური ღვთაება „სოლანი“ ჭავჭავაძის 41 ნომერში

        "ხალხური მხატვრული რეწვისა და სუვენირების საწარმოო გაერთიანება "სოლანი" დაარსდა 1969 წელს. გაერთიანების ძირითადი მიზანი იყო ხალხური რეწვის დარგების აღორძინება და მხარდაჭერა. სახელწოდება მომდინარეობს სვანური წარმართული ღვთაების სახელისგან, რომელიც შინამრეწველობის მფარველად ითვლებოდა. "სოლანის" დაარსების ინიციატივა, ზოგიერთი ცნობით, ეკუთვნის ცნობილ ქართველ მხატვარს ემირ ბურჯანაძეს, რომელმაც დიდი წვლილი შეიტანა ქართული შრიფტების, საფირმო სასაქონლო ნიშნებისა და სიმბოლური ემბლემების შექმნაში. "სოლანის" ორიგინალური ემბლემაც მას ეკუთვნის. როგორც ჩანს, ემბლემას საფუძვლად დაედო XII-XIII სს-ის ქართული ხელნაწერის მინიატურა.

დასაკეცი სამგზავრო ჩანთა შალითაში „სოლანის“ ემბლემით (კერძო კოლექცია, საქართველო).

ემირ ბურჯანაძე (1937-2014 წწ.)  ქართველი მხატვარი, "სოლანის" ლოგოს ავტორი.

        "სოლანი", ძირითად, თანამშრომლობდა შინამრეწველებთან, ესენი იყვნენ თექის, ფარდაგის, კერამიკის, ხის დამუშავების, ჭედურობის, ტრადიციული იარაღისა და ოქრომჭედლობის დარგში მომუშავე ოსტატები. საწარმოო გაერთიანებასთან არსებობდა სამხატვრო საბჭო, რომელიც ოსტატებს რეკომენდაციებს აძლევდა და მათ პროდუქციას განიხილავდა. ორგანიზაციის ერთ-ერთი ყოფილი თანამშრომლის გადმოცემით, სამხატვრო საბჭო იკრიბებოდა ყოველკვირეულად, საუკეთესო ნამუშევრებს არჩევდნენ საზღვარგარეთ გამოფენებზე წარსადგენად  და სამთავრობო საჩუქრებისთვის. "სოლანის" სამხატვრო საბჭო აქტიურად თანამშრომლობდა საქართველოს ისტორიისა და ეთნოგრაფიის მუზემთან, ხელოვნების მუზეუმთან, სამხატვრო აკადემიასთან. ორგანიზაციაში სტაჟირებას გადიოდნენ სამხატვრო აკადემიის მომავალი სტუდენტები.

            "სოლანში" დასაქმებული იყო ასობით ოსტატი საქართველოს ყველა რეგიონიდან. 1992 წლის მონაცემებით ორგანიზაცია 902 წევრს ითვლიდა. ორგანიზაციამ უმნიშვნელოვანესი როლი შეასრულა ხალხური რეწვის დარგების დაცვასა და განვითარების საქმეში. განსაკუთრებით აღსანიშნავია ორგანიზაციის წვლილი ტრადიციული თუშური თექისა და ფარდაგის აღორძინების სფეროში. ნამუშევრების რეალიზაციისთან ერთად, თუში ოსტატი ქალბატონები, "სოლანისგან" მცირე ხელფასსაც ღებულობდნენ, რაც ასევე ხელს უწყობდა დარგის წახალისებას.

        პროდუქციის ძირითადი ნაწილის რეალიზაცია "სოლანის" საფირმო მაღაზია-სალონებში ხდებოდა. შენამრეწველების პროდუქციასთან ერთად მაღაზიაში იყიდებოდა მცხეთის კერამიკულ კომბინატში დამზადებული კერამიკა, ასევე ახმეტის სამრეწველო კომბინატში დამზადებული თუშური თექა. ყველაზე დიდი, ცენტრალური მაღაზია-სალონი მდებარეობდა თბილისში, ვაკის პარკის პირდაპირ, ილია ჭავჭავაძის გამზირის 41 ნომერში. 

კერამიკული პროდუქცია "სოლანის" მაღაზია-სალონში (1991 წ)

            ხალხური რეწვის ნაკეთობების გარდა, "სოლანთან" დაკავშირებულია ორიგინალური საწარმოო სუვენირების დამზადებაც. ერთ-ერთი პროდუქტი, რომელსაც ორგანიზაციის დახლზე ნახავდით, იყო ქართულ ნაციონალურ სამოსში გამოწყობილი პლასტმასის თოჯინა. თოჯინის წარმოება 80-იანი წლების დასაწყისს უკავშირდება, მისი პლასტმასის სხეული, სავარაუდოდ, დამზადებულია რომელიმე ქართულ ფაბრიკაში, სადაც შესაბამისი საწარმოო ბაზა არსებობდა. ეს შეიძლება ყოფილიყო სათამაშოების ფაბრიკა "სიხარული", თბილისის "მხატვრული ნაკეთობის და სუვენირების ფაბრიკა" ან რომელიმე სხვა. არც ის არის გამორიცხული, რომ თოჯინა  "სოლანს" მთლიანად საკუთარი ძალებით დამზადებინა, ამ ვერსიას მხარს უჭერს ის ფაქტიც, რომ ძირზე თოჯინის სადგამს ამაყი წარწერა СОЛАНИ ამშვენებს. უნდა ითქვას, რომ ამ სუვენირის ფასი, 10 მანეთი, საკმაოდ ძვირი იყო საბჭოთა კავშირის რეალობისთვის, როგორც ჩანს, თოჯინას კარგი გასავალი ჰქონდა. 

"სოლანის" საფირმო თოჯინა ქართულ ნაციონალურ სამოსში (კერძო კოლექცია, რუსეთი)

წარწერები სადგამის ძირზე (СОЛАНИ ГССР 384-82 Ц.10 Р) (ავტორის კოლექცია).

თბილისში შარდენის ქუჩაზე მდებარე "სოლანის" მაღაზია-სალონი (1991 წ.) ზედა თაროებზე საფირმო თოჯინებია ჩამწკრივებული.

          "სოლანის" პროდუქცია აქტიურად გადიოდა ექსპორტზე, როგორც საბჭოთა კავშირის რესპუბლიკებში, ისე - დასავლეთ ევროპის ქვეყანებსა და ამერიკაში. რეგულარულად იმართებოდა გამოფენები საზღვარგარეთ, სადაც ქართველი ოსტატების ნამუშევრები ხშირად დიდი მოწონებით სარგებლობდა.

        90-იანი წლების დასაწყისში, ქვეყანაში არსებულმა უმძიმესმა სიტუაციამ სასიკვდილო დარტყმა მიაყენა "სოლანსაც". 1991-92 წლებში "სოლანი" ჯერ კიდევ ახერხებდა არსებობას (ამ პერიოდში მას ხელმძღვანელობდა  გივი კვანტრიშვილი), თუმცა ორგანიზაციის ბედი უკვე გადაწყვეტილი იყო. საქართველოს უახლესი ისტორიის ეს საინტერესო და ფერადი ფურცელიც უღიმღამო 90-ში დაიხურა.

გაგრძელება იქნება (იმედია).

PS მადლობა ნ. გოგებაშვილს და ბ. ავქოფაშვილს მოწოდებული მასალებისთვის.
საავტორო უფლება დაცულია © IRAKARI